5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortasi Kanununun 25. Maddesinde malullük kavramı açıklanmıştır.
Malul sayılma ve aylık bağlanma şartları, Sosyal Güvenlik Hukuku’nda belirli kriterlere dayanmaktadır.
Sigortalının veya işverenin talebi üzerine, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenen raporlar ve tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu 4/1-a (SSK) ve 4/1-b (BAĞ-KUR) kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60’ını kaybettiği tespit edilen sigortalı malul sayılır. Çalışma gücündeki kayıp oranı %60’dan az olmakla birlikte, %40 veya fazla olanlara da yaşlılık aylığı bağlanır. Ancak, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce sigortalının çalışma gücünün %60’ını veya vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gücünü kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilen sigortalılar, bu hastalık veya özrü sebebiyle malûllük aylığından yararlanamaz. Bu durumdakilere, 5510 sayılı Kanunun 28. maddesi uyarınca en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Malûliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan ya da devrettikten sonra Kurumdan yazılı istekte bulunması gerekmektedir. Malul emekligi almakta iken çalışma hayatına baslayanlarin malullük aylığı; çalışmaya başladığı tarihi takip eden ödeme dönemi başında kesilir. İşten ayrılıp tekrar malullük aylığı almak isteyenler kuruma yazılı istekte bulunan ya da emekliye ayrılan veya sevk edilenlere kontrol muhayenesine tabi tutulmak ve ilk ayligina esas malullüğünün devam ettiği anlaşılmak kaydıyla, memur olarak çalışıyor ise görevinden ayrıldığı tarihi, diğerleri için ise istek tarihlerini takip eden ödeme dönemlerinden itibaren malullük aylığı hesaplanarak tekrar bağlanır.
Malul aylığı hesaplaması için malul kişinin çalışma gücündeki kayıp oranı, ödenen toplam prim günü sayısıyla çarpılır. Çıkan sonuç da 100 ile çarpılarak çıkan sonuç 60’a bölünür ve bu şekilde ortalama malul emekli maaşı hesaplaması yapılır.
Bu formül, malul aylığının hesaplanmasında temel bir kriterdir.
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Gökhan MADENDERE
